ویکی‌سفر:محتوای غیر آزاد

همانطور که ما پذیرفته‌ایم مشارکت‌هایمان را تحت مجوز Creative Commons منتشر کنیم، ویکی‌سفر به ایده‌آل‌های محتوای آزاد اختصاص داده شده است. ما باور داریم که بشریت لایق این است که به اطلاعات با کیفیت برای سفر دسترسی داشته باشد، چه آزاد از همه نظر و چه آزاد برای کاربری دوباره. ما همچنین بر این باوریم که یک راهنمای سفر در سطح جهانی، باعث استفاده صحیح از تصاویر و نمودارها برای تشریح مقصدهایی می‌شود که مسافران را به آنجاها هدایت می‌کنیم.

گاهی وقت‌ها، ممکن است این دو هدف به تداخل بینجامند.

همانطور که ممکن است در حال حاضر بدانید، سازندگان آثار هنری و معماری‌ها، حق تکثیر اثر خود را برای بلند مدت حفظ می‌کنند. عکس گرفتن از این آثار می‌شود چیزی که ما می‌نامیم اثر مشتق—اثری که شامل اثر دیگری می‌باشد. اگر آن اثر دارای حق تکثیر باشد بنابراین عکاس نمی‌تواند آن را با مجوز Creative Commons منتشر کند و یا اینکه آن اثر را در مالکیت عمومی قرار دهد. بخشی از تصویر که اثر دارای حق تکثیر را نمایان می‌کند دارای حق تکثیر باقی می‌ماند و نمی‌توان مجوز آن را تغییر داد مگر اینکه توسط مالک اصلی این کار انجام شود.

پس یک راهنمای آزاد سفر برای چیست؟

خوشبختانه، چند راه حل وجود دارد.

1. حالت اول این است که، می‌توان از آثاری که در مالکیت عام باشند عکس گرفت، مثل تصویر یک چشم انداز یا آسمان شب. آن‌ها به همه تعلق دارند. آثار بسیار کهن در این دسته قرار می‌گیرند. متأسفانه قوانین در هر کشور فرق می‌کند و بستگی به اطلاعاتی دارد که گاهی وقت‌ها، تشخیص آن‌ها کار آسانی نیست—مثل تاریخ وفات پدیدآورنده یا مثل تاریخی که اثر منتشر شده. اما بر اساس قانون کلی، آثاری که قبل از سال ۱۹۰۰ میلادی ایجاد شده‌اند را می‌توان به طور منصفانه در مالکیت عمومی تعیین کرد.
   • مثال: شما می‌توانید به راحتی از برج ایفل در پاریس در روز عکس بگیرید زیرا این برج در سال ۱۸۸۹ ساخته شده و به نمایش درآمده و در مالکیت عمومی قرار دارد. هر چند عکس‌های شب برج ایفل در این قاعده قرار نمی‌گیرند، زیرا پدیدآورنده روشنایی برج ایفل برای اثر خود، حق تکثیر حفظ کرده است.
2. حالت دوم این است که، در حالتی می‌توان از آثار دارای حق تکثیر عکس گرفت که فقط بخش کوچکی از تصویر را گرفته باشد. که بهش می‌گویند de minimis و قانون دارای استثناء برای اینگونه موارد است.
   • مثال: شما به راحتی می‌توانید از خط آسمان دوبی عکس بگیرید. هر چند که آسمان خراش‌های دوبی در خط آسمان دارای حق تکثیر هستند، اگر عکس کلی از خط آسمان بگیرید اشکالی ندارد زیرا موضوع اصلی عکس شما ساختمان خاصی نمی‌باشد. توجه داشته باشید که نباید عکس را برش داد و برای مثال برج خلیفه را در آن در آورد، زیرا دیگر جزء استثناءهای de minimis نمی‌شود و موضوع عکس بر روی برج خلیفه تمرکز می‌کند.
3. سومین حالت، که بیشتر وقت‌ها باعث اشتباه می‌شود این است که بسیاری از کشورها مقرراتی در قوانین آن‌ها وجود دارد که به شما اجازه می‌دهد در مکان‌های عمومی از آثار دارای حق تکثیر، عکس‌برداری کنید. آلمانی‌ها به آن می‌گویند Panoramafreiheit (تقریباً به معنی، آزادی پاناروما) (چشم اندازها، تصاویر عریض). و برای پروژه‌های آزادی همانند ویکی‌سفر بسیار ارزشمد هستند. متأسفانه، قانون مالکیت عمومی، در هر کشور فرق می‌کند. برای مثال: در آلمان چه اثر هنری، چه اثر معماری، هر دو شامل استثناء می‌شوند، در ایالت متحده آمریکا، استثناء فقط شامل معماری می‌شود و در فرانسه هیچ استثنائی وجود ندارد. همچنین «مکان عمومی» در هر کشور تعاریف مختلفی دارد. شما در نهایت باید در قوانین هر کشوری که می‌خواهید در آن عکس بگیرید تحقیق کنید که قانون چگونه رفتاری دارد.
   • به عنوان مثال هیچ قانون حق تکثیری برای عکس‌هایی که از بیرون سالن کنسرت والت دیزنی در لس آنجلس گرفته می‌شود وجود ندارد، هر چند فرانک گری معمار آن، حق تکثیر طراحی آن را حفظ کرده است. در مقابل شما نمی‌توانید از مجسمهٔ دروازه ابری در شیکاگو عکس برداری کنید، زیرا قوانین ایالات متحده، فقط برای معماری‌ها استثناء قائل می‌شود، نه آثار هنری.

«صبر کن ببینم، گفته شده که دوازه ابری، بخش نمادین پارک هزاره، توی شکاگوئه. خیلی بده که ما یه مقاله راجع به مرکز شهر شکاگو داشته باشیم ولی عکسی از این منظره توش نداشته باشیم.»

شما صحیح می‌گوید، به خاطر همین است که حالت چهارمی هم وجود دارد:

• قانون ایالات متحده آمریکا، شامل استثنائی است که اجازهٔ استفادهٔ منصفانه از آثار دارای حق تکثیر را می‌دهد. این استثناء می‌گوید که می‌توان از آثار دارای حق تکثیر در موارد محدودی که واجب باشد، برای تولید اثر خود استفاده کرد. این استثناء به روزنامه‌نگاران اجازه می‌دهد که تصاویر ساختمان‌های جدید را به چاپ برسانند، به نقدکنندگان فیلم‌های سینمایی اجازه می‌دهد دیالوگ‌های درون فیلم تازه بر روی پرده رفته را نقل کنند و به نویسندگان دانشنامه‌ها اجازه می‌دهد که از تصاویر هنوز دارای حق تکثیر در تشریح مقاله‌ها استفاده کنند. استفادهٔ منصفانه محدود به موارد خاص است—چیزی که برای دانشنامهٔ شما استفادهٔ منصفانه به حساب می‌آید ممکن است برای نقد یک فیلم، استفادهٔ منصفانه نباشد. ویکی‌انبار در چنین مواردی اجازهٔ بارگذاری پرونده‌های دارای استثناء استفادهٔ منصفانه را نمی‌دهد.

سیاست معافیت دکترین

1. تنها محتوای غیر آزاد زیر در ویکی‌سفر فارسی مجاز هستند:
   • خلاصه متون دارای حق تکثیر فقط جهت مقاصد اطلاعاتی و شرح دهند.
   • عکس‌های آثار هنری و معماری‌های دارای حق تکثیر.
2. عکس‌های آثار هنری و معماری‌های دارای حق تکثیر، در غیر این‌صورت باید آزاد باشند، مشارکت کنندگان نباید با تصور اینکه این سیاست اجازه محتوای غیر آزاد را می‌دهد، از منابع غیر آزاد، عکس‌های گرفته شده بارگذاری کنند. تنها عکس‌های گرفته شده‌ای از منابع غیر آزاد می‌توانند بارگذاری شوند که در شرح مقاله‌ها آمده باشد.
3. عکس‌های محتوای غیر آزاد حتماً باید حداقل در یک مقاله به کار رفته باشد، بارگذار باید آمادگی دفاع از مشارکت خود در صورت به چالش کشیده شدن حق تکثیر اثر را داشته باشد.
   • یکی از نتیجه‌گیری‌های این قاعده این است که اگر تصویر استفاده نشده باشد باید حذف شود.
   • یکی دیگر از نتیجه‌گیری‌های فرعی این قاعده این است که تصویر باید حداقل در یک مقاله (فضای نام اصلی) استفاده شده باشد و نه در فضاهای نامی دیگر.
4. آثار غیر آزادی (همانند نقشه‌ها) که بتوان آن‌ها را با متن و یا تصویر آزادی جایگزین کرد که همان هدف را برسانند نباید بارگذاری شوند.
5. آثار غیر آزادی که قانون ویکی‌انبار شامل آن‌ها نمی‌شود را می‌توان به طور محلی در ویکی‌سفر بارگذاری کرد.
6. توصیف پروند غیر آزاد با گویا باشد که دارای محتوای غیر آزاد است، به عنوان مثال باید از {{تصویر غیر آزاد}} استفاده شود. همچنین در شرح پروند باید آمده باشد که در کدام مقاله‌ها استفاده شده است.
   • تا جایی که ممکن باشد باید در شرح تصویر اطلاعاتی از وضعیت حق تکثیر آن از جمله: صاحب اثر، دارنده حق کثیر، تاریخ اثر، تاریخ انتشار و صلاحیت‌های اثر، آمده باشد. این اطلاعات نشان می‌دهد که آیا آن اثر شامل قانون مالکیت عمومی می‌شود و یا خیر.

بیشتر بخوانید

• «قانون آزادی پانوراما» در ویکی‌پدیا.
• «محتوای غیرآزاد» در فراویکی.
• ویکی‌سفر:درخواست برای نظر/تثبیت سیاست محتوای غیر آزاد